Đôi điều thưa lại với trả lời của Đỗ Ngọc Bích

Trang blog này và chủ của nó không có ý định bàn thêm sự kiện “tiến sĩ Đỗ Ngọc Bích”, vì thiết tưởng một bài cũng đủ cho màn “hài kịch”. Thật ra, có vài trang web -- hoặc chảnh chẹ, hoặc che tai bịt miệng nhắm mắt như 3 con khỉ của Ghandi -- không thèm đề cập đến sự việc. Có người thì khẳng định không thèm tranh luận với cô Bích vì vai vế của cô thấp quá. Tôi đồng ý là không cần tranh luận, nhưng cần phải chỉ ra những sai trái của cô, như là một cách giáo dục vậy thôi.

Nhưng có một bạn đọc nài nỉ nhờ tôi đăng bài sau đây, nên tôi đành phải chiều lòng bạn đọc. Thật ra, bài này tác giả gửi cho tôi từ hôm qua, và tác giả có nói là cũng gửi cho một trang web khác, nên tôi chưa đăng. Hôm nay, tác giả lại nhắc và có vài thay đổi nhỏ để nhờ tôi đăng. Bài viết chỉ ra những mâu thuẫn trong “phản hồi” của cô Bích. Qua bài viết, chúng ta thấy tác giả NTK từng tham gia hội nghị gì đó trong tháng 11 vừa qua và từng biết cô Bích có phát biểu [linh tinh] trong hội nghị đó.

Nhân đây, cũng xin bàn qua một chi tiết nhỏ trong bài của RFA cũng về cô Bích. Trong bài “Người Việt đã khác trước”, phóng viên Trân Văn của RFA có trích lời giải thích của Erik Harms (Đại học Yale) như sau:

“Cho tôi giải thích vấn đề này. Trên BBC người ta ghi cô Bích là Tiến sĩ giảng dạy ở Yale. Nó sai nhiều điểm. Điểm thứ nhất là cô Bích chưa có Tiến sĩ. Cô Bích nói cho mình biết là cô có gửi CV cho BBC. CV là lý lịch và trong CV đó có nói là ABD Tiến sĩ. Chữ ABD bằng tiếng Anh nó hơi phức tạp cho người không biết. ABD có nghĩa là “All but dissertation”, nghĩa là đang học Tiến sĩ nhưng có qua quá trình giảng dạy rồi, mình đang viết luận án. Nếu không hiểu chương trình Mỹ, người ta nghĩ: Ồ!Là Tiến sĩ rồi. Thế nhưng thực sự một người ABD có nghĩa là chưa có bằng, chưa nộp luận văn.

Thực sự bây giờ cô Bích là sinh viên cao học, sắp viết luận văn ở Đại học Hawaii trong Khoa Hoa Kỳ học, chứ không phải là Tiến sĩ đang giảng dạy ở Yale. Erik phải điều chỉnh lại thông tin một cách rõ rang nữa là cô Bích đang sống ở đây, ở New Haven (bang Connecticut, nơi Đại học Yale tọa lạc).

Có một chương trình ngoại ngữ cho những sinh viên ở Yale muốn học thêm về ngoại ngữ. Ở Yale mình dạy tiếng Việt đến lớp hai. Có nghĩa là dạy hai năm tiếng Việt. Sau đó có sinh viên nào giỏi tiếng Việt, muốn tìm người dạy kèm tiếng Việt thì Yale sẽ thuê một người để dạy thêm một chút. Trước đây mình không biết nhưng mà cô Bích có dạy tiếng Việt cho hai sinh viên ở đây. Sinh viên rất là giỏi tiếng Việt, muốn đọc báo hay là đọc sách gì đó thì họ gặp cô Bích. Ví dụ một tuần, một tiếng đồng hồ gì đó.

Thực sự thì có thể nói là cô Bích có dạy nhưng không phải trong chương trình chính thức ở Yale. Cô Bích có dạy kèm cho mấy sinh viên học ở Yale nhưng mà là dạy kèm ngoài giờ học cho mấy sinh viên ở Yale học thêm, ngoài giờ học bình thường. Có thêm một câu mình nhớ là người ta có hỏi là cô Bích có dịch thuật tài liệu?

Đây không phải là việc chính của Yale. Ví dụ có một ông giáo sư chuyên môn về Việt Nam muốn có sự giúp đỡ trong một vài tài liệu về lịch sử…”

Giải thích về ABD của Erik hơi ... khó hiểu. Để tôi diễn giải cho các bạn nhé. Cụm từ “all but dissertation” (ABD ở Mĩ, hay “PhD Candidate” còn ở các nước Anh và Úc) chỉ giai đoạn đầu trong chương trình học của một nghiên cứu sinh tiến sĩ. Ở giai đoạn ABD, nghiên cứu sinh đã hoàn tất những khóa học cần thiết cho việc nhập học tiến sĩ, đã qua kì thi nhập học, qua kì thi tổng quát, và đã bảo vệ đề cương nghiên cứu (research proposal). Để hoàn tất chương trình tiến sĩ, nghiên cứu sinh còn phải thực hiện và hoàn tất đề án nghiên cứu và viết luận án. Ở Viện tôi thì sau ABD cô Bích cần phải tiêu ra ít nhất là 3 năm (nếu mọi chuyện ok) thì mới được bảo về luận án PhD. Nói gì thì nói, tôi vẫn nghĩ câu "chưa đỗ cô nghè, đã đe hàng tổng" là chính xác cho trường hợp cô này.

Vậy tôi mời các bạn đọc nhận xét của bạn NTK.

NVT

====

Đôi điều thưa lại với trả lời của Đỗ Ngọc Bích

Nguyễn Tuấn Khải

Đọc qua những gì gì cô “Đỗ Ngọc Bích trả lời độc giả”, tôi cảm thấy thất vọng. Cô vẫn sử dụng một văn phong hách dịch và trịch thượng, mỉa mai những người phê bình cô. Cô cố tình ngụy biện hòng đưa độc giả lạc hướng về những sai lầm rất cơ bản của cô, để lấp liếm những khoảng trống về sự hiểu biết rất tai hại của cô. Nếu “văn là người” thì bài trả lời của cô là một thể hiện rõ ràng nhất cho thấy cô đúng là một kẻ ngụy học thuật. Bài này chỉ nhằm trao đổi với cô Bích một vài điểm chung quanh văn hóa bàn luận mà thôi, chứ không bàn đến nội dung học thuật của cô. Tôi sẽ tập trung vào những điểm mà cô trả lời.

Thứ nhất: cô tự mâu thuẫn và lấp liếm. Cô viết rằng trong bài viết trước, cô chỉ nêu câu hỏi chứ không có câu trả lời. Điều này sai và mâu thuẫn với những gì cô viết. Trong bài trước cô viết một cách khẳng định rằng “Người dân Việt Nam bắt nguồn từ Trung Quốc, Vua của Việt Nam cũng khởi tổ từ người Trung Quốc, coi vua Trung Quốc như anh như cha …” nhưng không trưng ra bất cứ một chứng cứ nào làm cơ sở cho phát biểu đó. Cô còn viết như đinh đóng cột rằng “Việt Nam thực ra cũng là một phần trong da thịt của Trung Quốc”. Đối với một người Việt Nam có lý trí, đó là một sự xúc phạm quốc thể nặng nề khó có thể tha thứ được. Nếu cô là người Trung Hoa thì chẳng ai chấp nhất, nhưng nếu cô tự xưng là người Việt Nam thì thú thật với cô rằng đại gia đình Việt Nam không muốn có một đứa con như cô.

Thứ hai: cô chẳng những mâu thuẫn mà còn trịch thượng lên lớp dạy đời. Cô trích câu nói của “các giáo sư ở Mỹ” rằng “Chỉ có câu trả lời ngu xuẩn, không có câu hỏi ngu xuẩn.” Có lẽ cô muốn nói nhưng ai góp ý và chỉ ra những sai lầm của cô là ngu xuẩn? Kiểu trích dẫn “Các giáo sư ở Mỹ” là một thói ngụy biện dựa vào đám đông. Xin hỏi cô: “Các giáo sư ở Mỹ” là ai, và lý do gì để tôi và độc giả phải tin vào họ? Vậy thì cô đừng lên lớp dạy đời bằng cách trích dẫn câu nói vô duyên của “Các giáo sư ở Mỹ” nhé.

Tôi nghĩ khi trích dẫn câu này, có lẽ cô không chịu khó đầu tư suy nghĩ đến nơi đến chốn. Cô học ở Mỹ, chắc cô cũng từng tham dự các hội thảo khoa học. Trong những cuộc hội họp như thế, cô có khi nào nghe người ta nói đến “good question” (câu hỏi hay) và “stupid question” (câu hỏi ngu xuẩn) không? Cô có biết rằng trong lớp học, người ta cho điểm dựa vào câu hỏi hay và câu hỏi ngu xuẩn không? Những câu hỏi ngu xuẩn thể hiện người hỏi thiếu tri thức mà cố tình làm dáng trí thức, làm dáng chuyên gia. Nếu mượn cách nói “There are no stupid questions, only stupid answers” của cô, thì tôi cũng có thể nói “There are no stupid questions, only stupid people” (không có câu hỏi ngu xuẩn, chỉ có người ngu xuẩn).

Thứ ba: cô vẫn quen thói khoe khoang để lấp liếm hiểu biết của cô. Cũng cần nhắc lại rằng trước đây danh xưng là “tiến sỹ về Quan hệ Quốc tế và Hoa Kỳ học, hiện đang giảng dạy Việt học và tham gia dịch thuật các công trình sử học cổ, trung đại của VN tại Đại học Yale, Hoa Kỳ”, đến khi bị nhiều người chỉ ra rằng cô chưa học xong tiến sĩ và cũng chẳng giảng dạy gì ở Đại học Yale thì cô quay sang tuyên bố rằng chuyên môn của cô là “Hoa Kỳ học”, và cũng không giải trình cho độc giả biết học vị tiến sĩ đó là ở đâu ra, do cô xưng hay do BBC phong cho cô. Nhưng tôi e rằng cô hiểu chữ “chuyên môn” ở đây hơi phóng khoáng. Trong giới học thuật nghiêm chỉnh, nhất là xã hội học, khi ai đó nói đến “chuyên môn của tôi” thì phía sau người đó là một lý lịch dày với những công trình nghiên cứu đã được công bố trên các tạp chí chuyên ngành có tiếng. Còn ở đây, cô chưa có một công trình nào trình làng, thậm chí học hành chưa xong, là đã dám tự xưng mình là chuyên gia. Nếu đó là một sự hiểu lầm của người mới vào nghề thì còn châm chước được, nhưng một nghiên cứu sinh tiến sĩ mà nói như thế thì quả là hợm hĩnh. Cái thói hợm hĩnh này ông bà ta nói “ếch ngồi đáy giếng, thấy trời bằng vung”.

Tôi chưa biết cô Bích đã có phát kiến gì để xứng với danh nghĩa của một chuyên gia “Hoa Kỳ học”, nhưng hình như những gì cô thể hiện là chuyên gia đọc và dịch báo tiếng Anh. Cái chuyên môn “Hoa Kỳ học” của cô thể hiện qua câu chuyện của … cựu tổng thống Clinton và Lewinsky, và những tấn công của Đảng Cộng Hòa!

Trình độ học thuật của cô Bích cũng rất đáng nghi ngờ. Cô suy luận rằng trong kỳ bầu cử tổng thống Mỹ năm 2004, vì ứng cử viên John Kerry chỉ trích ứng cử viên George W. Bush nhiều quá nên mất phiếu. Ôi, suy luận dễ dãi như thế này mà tự xưng là chuyên gia Hoa Kỳ học! Cô Bích phải biết rằng một hiện tượng thường có nhiều giải thích, và người ta chỉ chọn giải thích nào phù hợp nhất. Ở đây, cô chưa đưa ra được những giải thích khác, mà chỉ nhét chữ vào mồm người khác là do John Kerry mất phiếu là do chỉ trích George W. Bush. Nếu là một lời giải thích, nếu cô thuộc loại chịu khó đọc thì chắc cô cũng biết rằng cũng đã có các “nghiên cứu” chỉ ra rằng xu hướng mốt mặc váy ngắn hay dài của phụ nữ Mỹ trước kỳ bầu cử cũng quyết định được xem đảng nào thắng trong nhiệm kỳ đó, cô Bích ạ! Cho nên, cách suy luận của cô cho thấy cô quả thật cô chưa đủ chín chắn ngay cả trong một vấn đề đơn giản, thì nói gì đến những vấn đề phức tạp hơn.

Thật ra, ngay cả trình độ tiếng Anh của cô cũng là một dấu hỏi. Cô có tính hay khoe. Xen kẽ trong bài viết là trích dẫn câu này, chuyện kia, và thậm chí chú thích cả tiếng Anh! Cô viết “Tôi e rằng đó có thể là cách suy nghĩ theo kiểu ‘bộ lạc’ (tribal)”, như sợ người đọc không hiểu bộ lạc là gì. Nhưng rất tiếc là cô viết sai, tribal là tính từ cô ạ; tribe mới là danh từ. Tiếng Việt chúng ta có từ bộ lạc mà ai cũng hiểu, độc giả không muốn thấy một kiểu viết lai căng, một hành xử văn hóa hợm hĩnh của cô đâu.

Ở đời vẫn có những “ngựa non háu đá”, những người mới ra nước ngoài vài năm và học lõm bõm đôi ba chữ tiếng ngoại quốc rồi quay sang mạt sát dân tộc mình, như là một biện minh cho sự lưu vong của mình. Tuy nhiên, những con ngựa non háu đá đó thường có bản lĩnh văn hóa thấp và học vấn chưa đến nơi đến chốn, khi được góp ý thì tự điều chỉnh và trở thành khiêm tốn và có ích cho xã hội hơn. Nhưng cô Đỗ Ngọc Bích thì xem chừng còn phải rèn nhiều mới đạt được tính cầu thị đó. Cô đã từng phát biểu linh tinh trong hội thảo về Việt Nam ở Đại học Yale vào hôm 18/11 vừa qua, rồi đến nay cô lặp lại những quan điểm sai lầm trên trên một diễn đàn rộng lớn hơn. Đến khi người ta góp ý thì cô còn chửi xỏ và lên lớp họ. Sao cô nỡ bôi lem mình bằng những kiểu phách lối, trịch thượng và lai căng thế hở cô? Viết đến đây tôi chợt nhớ đến ca từ của nhạc sĩ Trịnh Công Sơn: Gia tài của mẹ một bọn lai căng / Gia tài của mẹ một lũ bội tình. Rất mong khi có dịp trở lại Việt Nam mọi người không còn tìm thấy ở cô hình ảnh “một lũ lai căng và bội tình”.

N.T.K